IMDb : 8.1/10
The Legend of 1900 được tái hiện qua hình thức kể chuyện và hồi tưởng của Max Tooney (Pruitt Taylor Vince), người chơi kèn trumpet của ban nhạc trên tàu Virginian trước Thế chiến 2, về những năm tháng đẹp nhất của anh cùng người bạn lập dị – 1900. Phim kể về cuộc đời kỳ lạ của Danny Boodmann T.D. Lemon Nineteen Hundred ‘1900’ (Tim Roth), một nghệ sĩ dương cầm mồ côi sống trên con tàu viễn dương Virginian trong suốt 55 năm cuộc đời, và tuyệt nhiên chưa bao giờ đặt chân xuống đất liền.
Vào năm 1900, năm đầu tiên của thiên niên kỷ mới, năm khởi thủy của nhạc Jazz từ thánh địa New Orleans (Dixieland Jazz), năm mà mọi giấc mơ Mỹ đều trở nên kiều diễm của hàng triệu người dân di cư trên con tàu RMS Virginian, vào ngày đầu tiên của tháng trong 1900, Danny Boodman, một người thợ xúc than da màu trên tàu đã nhìn thấy một đứa bé trai bị bỏ rơi trên cây đàn piano ở khoang hạng nhất, trong một cái hộp có tên TD Lemon. Ông đã nhận nuôi đứa trẻ ấy và đặt cho nó một cái tên dài vô cùng khó nhớ, và người ta gọi tắt tên của nó là “1900”.
Đứa trẻ lớn lên trong vòng tay yêu thương của cha và các cô chú trên tàu, từ thợ xúc than, các bác sĩ cho đến vị thuyền trưởng. Theo con tàu, cậu đã đi từ Châu Âu qua Mỹ, rồi từ Mỹ quay về Châu Âu, chứng kiến những đợt rời bỏ quê hương để đến Mỹ, vùng đất hứa đang chờ đợi những ước mơ xa xôi và mông muội, nhiều lần nghe thấy có một ai đó trong số 2000 con người trên tàu chỉ tay hướng về tượng Nữ thần tự do và reo lên “America”. 1900 đã trưởng thành trên bờ biển Đại Tây Dương, cậu không có quốc tịch, không có cha mẹ, không có lịch sử, ngôi nhà và vùng đất mà cậu sống chính là con tàu Virginian.
8 tuổi rưỡi, “1900” đã mất đi người bố Danny, cậu lại rơi vào hoàn cảnh mồ côi một lần nữa. Vào hôm đáng tang của Danny, lần đầu tiên cậu nghe thấy một âm thanh kỳ diệu, tinh khiết và nhẹ nhàng, đó chính là tiếng đàn piano, hòa lẫn với tiếng sóng biển của đại dương bao la. Sau nhiều hôm, có một đêm xảy ra sự kiện khiến ai cũng ngỡ ngàng, những du khách như bị thôi miên bởi tiếng đàn trong khoang hạng nhất, tiếng đàn khiến cho mọi thứ trở nên mềm mại, mọi giấc mơ phù hoa đều bị che khuất, một thứ âm thanh chỉ có thể thuộc về tài năng dương cầm vĩ đại nào đó, nhưng khi họ nhìn thấy, đó chính là cậu bé 1900, không ai dạy chơi đàn, và cũng chẳng bao giờ đến trường, năm đó cậu chỉ gần 9 tuổi. Đó là đêm đầu tiên bắt đầu định mệnh của 1900, trở thành huyền thoại dương cầm của đại dương.
Lớn lên, cậu làm người đánh đàn chính cho ban nhạc của Virginian ở khoang hạng nhất, chuyên dành cho những người sang trọng giàu có, cậu được yêu cầu chơi những nốt đơn giản. Nhưng ở khoang hạng ba, 1900 mới thực sự là cậu, chơi những nốt khó, sáng tác những bản nhạc theo chính suy niệm của riêng mình. Tính vô tư của âm nhạc hòa lẫn với sự dữ dội của sóng biển, đã tạo ra thế giới riêng tư của 1900, nơi đó âm nhạc là thiên đường, là tòa án, là công cụ thần chú, là phép màu, là tri thức, là cây thập tự, là tình yêu… Bộ phim đã khiến cho âm nhạc trở nên tuyệt đối, điều duy nhất đã gắn bó 1900 thuộc về và vĩnh viễn thuộc về con tàu.
Rất nhiều lần, Max khuyên 1900 nên lên đất liền để nắm bắt lấy thành công, giới âm nhạc sẽ săn đón anh, truyền thông sẽ khiến cho anh nổi tiếng, nhưng anh đều từ chối. Có thể là anh sợ con người trên đó – Nơi mà bố Danny đã nói là có những con cá mập trắng trên bờ sẽ nuốt chửng và ăn thịt chúng ta. Nhưng quan trọng hơn, anh không thể chơi đàn nếu không có tiếng sóng biển. Một người sẽ không trở nên là gì nếu họ rời xa nơi mà mình thuộc về, cũng giống như Alexander Supertramp trong Into the Wild (Jon Krakauer) thuộc về Alaska, thì anh chàng 1900 thuộc về đại dương.
Khi có nhiều người truyền tai nhau về huyền thoại 1900 không bao giờ xuất hiện ở đất liền, nghệ sĩ piano nổi tiếng quốc tế, người được cho là khai sinh dòng nhạc Jazz, Jelly Roll Morton (Clarence Williams III) đã tìm đến Virginian và khiêu chiến với 1900. Mọi người đặt cược rằng 1900 sẽ thua, vì Jelly là một tên tuổi hàng đầu thế giới và gần như không có đối thủ. Cuộc đấu duo-piano (gồm 3 phần) đã đi vào lịch sử điện ảnh, không phải vì tính quyết liệt, cũng không hẳn vì ngón đàn điêu luyện bậc thầy của cả hai, mà chính là vì 1900 không hề thi. Anh không muốn thi đấu, anh cũng bật khóc khi Jelly đánh quá xuất sắc ở màn đầu tiên. Anh không muốn lên võ đài để sống còn với bất cứ ai. Âm nhạc không phải là công cụ để phân cao thấp giữa những người nghệ sĩ, âm nhạc là một thực thể vĩ đại của vũ trụ. Chính vì không thi đấu, nên 1900 đã “thắng”, và Jelly buộc phải thừa nhận một điều: Huyền thoại 1900 là có thật.
Trong suốt cuộc đời 1900, anh không cho phép âm nhạc của anh được vang lên nếu không có mình. Ngay cả bản Playing love, được diễn hoàn toàn bất ngờ khi anh nhìn thấy một thiếu nữ trên tàu (Mélanie Thierry), người ta dự định thu âm để giới thiệu tên tuổi của anh. Nhưng anh chỉ muốn gửi bản nhạc đến nàng với trái tim tinh khôi đang rung động. Lần đầu, anh cảm thấy mình muốn hiểu về một người con gái. Vì nàng, anh đã quyết định rời khỏi Virginian để đến nước Mỹ. Tình yêu không có lý lẽ riêng của nó, tình yêu là một kết cấu đầy cảm hứng của con người, và trong trường hợp của 1900, anh để cho âm nhạc lên tiếng thay cho mình.
Phân đoạn khi anh chào tạm biệt mọi người trên tàu để lên đất liền, khi anh đứng giữa các bậc thang để nhìn gần hơn thành phố, những ngôi nhà chọc trời, những đám khói công nghiệp đen như mực tỏa ra, hàng triệu triệu con người xa lạ,.. anh đã quyết định quay lại tàu. Và từ khoảnh khắc ấy, anh biết mình thuộc về Virginian mãi mãi.
Khi thế chiến 2 bắt đầu nổ ra, Max cũng như bao nhạc công khác phải rời xa ban nhạc và con tàu để bắt đầu một cuộc sống mới. Cảnh Max vừa thổi trumpet lần cuối với ban nhạc vừa khóc là một trong những cảnh xúc động của phim. 1900 biết, Max biết, trên con tàu này, mọi thứ luôn có kết thúc. Lần đầu gặp nhau, 1900 đã chơi bản Magic Waltz để chào đón anh, tôi sẽ không bao giờ quên khoảnh khắc khi hai người bạn cùng ngồi trên cây piano đang thả phanh, tự do trôi trên nền sóng biển dập dìu, cây đàn lướt đi khắp phòng khi con tàu đang chao nghiêng với sóng biển. Đó là màn khiêu vũ tuyệt vời giữa âm nhạc và đại dương.
Khi chia tay anh, Max đã chơi bản một bản độc tấu với trumpet và khóc thầm. Thời khắc đẹp nhất trong đời anh đã thuộc về con tàu và người bạn kỳ lạ này.
Một ngày nọ, người ta dự định sẽ cho phá hủy Virginian với hàng tấn thuốc nổ. Ngày Max đến con tàu lần cuối mong sẽ tìm thấy 1900, nhưng không ai tin lời anh cả, họ không tin rằng có người không chịu rời khỏi một con tàu sắp nổ. Nhưng Max biết, 1900 sẽ không bao giờ rời khỏi tàu, và anh đúng. Giữa một đống bầy nhầy và dơ bẩn, những ký ức xưa cũ thời vàng son của Virginian được tái hiện, anh nhìn thấy có một người nghệ sĩ piano say sưa chơi đàn ở khoang hạng ba, tiếng đàn buồn bã và cô đơn trong những đêm trăng, anh nhìn thấy anh ấy chơi đàn ở khoang hạng nhất, sang trọng và ánh sáng lấp lánh, tiếng đàn của anh có thể đọc vị từng người khách, anh hiểu họ và tìm thấy ở họ những cơn mộng mị không an lành và cả những điều xa vời. 1900 không rời khỏi tàu, anh vẫn ngồi đấy trong bóng đêm. Màn đối thoại lần cuối cùng giữa 1900 và Max là chứa đựng nhiều triết lý về âm nhạc, con người và bản chất của sự tồn tại. Đó cũng chính là đoạn lấy đi nước mắt của người xem. Với 1900, đất liền đối với anh là một con tàu quá lớn, nước Mỹ là một người phụ nữ quá xinh đẹp, ở đó có những hành trình dài không bao giờ kết thúc, nơi đó có mùi nước hoa quá nồng, có một loại âm nhạc mà anh không bao giờ biết chơi. Nên 1900 không thể rời khỏi con tàu này.
Và khi Virginian nổ, 1900 vẫn say sưa chơi piano trong không trung và thanh thản mỉm cười.
Dưới lòng đại dương sâu thẳm luôn có những bí ẩn. 1900 và Virginian nằm trong số những bí ẩn đó, bao la và kỳ diệu. Tôi có cảm giác Alesssandro Baricco là một nhà văn thuộc về đại dương (có thể thấy qua tác phẩm Đại dương Biển của ông), do đó ông có thể hiểu được tiếng nói của đại dương và âm thanh vô cùng của sóng biển. Từ đó, những màn độc thoại nội tâm của 1900 và những khung hình kỳ vĩ của biển cả qua đôi mắt u sầu của Tim Roth đã đi vào trái tim của khán giả trên toàn thế giới.
Sau khi ra mắt, The Legend of 1900 không tránh khỏi sự so sánh với Titanic. Tuy nhiên, tôi nghĩ chúng khác nhau. Điều mà Titanic không làm được đó chính là những khoảnh khắc tuyệt dịu của trí tưởng tượng và sự điềm tĩnh trước cơn bão. The legend of 1900 đón nhận mọi thứ nhẹ nhàng như vốn dĩ đó là kết thúc hiển nhiên của cuộc sống: mất mát, tai nạn, chia ly, chiến tranh, phá hủy… Giuseppe Tornatore đã tạo ra một bộ phim thực sự khó quên, cùng dàn diễn viên tài năng, họ chơi đàn điệu nghệ và có khả năng biến trường quay thành sân khấu thực thụ. Ánh mắt đượm buồn, dáng vẻ lúng túng, khó khăn khi trò chuyện với người lạ, gương mặt xuất thần, đẫm mồ hôi trong màn duo piano của Tim Roth có sức biểu cảm rất lớn.
Một điều đặc biệt của The legend of 1900 chính là phần nhạc phim. Những bản piano được chơi bởi 1900 (Tim Roth) với đôi tay có thể dùng từ “quái dị”. Tôi không biết dùng từ gì có thể diễn tả chính xác. Tim đã có 6 tháng để học cách “diễn” chơi đàn và biểu đạt như trong phim. Ngoài đời, người thể hiện các bản piano nhạc nền cho phim là nghệ sĩ dương cầm người Ý – Gilda Butta. Còn bản nhạc Magic Waltz chính là do người bạn thân thiết của Ennio Morricone, Amedeo Tommasi sáng tác, ông chính là người chỉnh dây đàn xuất hiện ở cảnh cuối phim. Clarence Williams III, người thủ vai ngôi sao nhạc Jazz – Jelly Roll Morton, ngoài đời anh chính là cháu của nhà soạn nhạc Jazz hiện đại, Clarence Williams.
Với The Legend of 1900, một lần nữa đã minh chứng thành công bởi sự kết hợp tuyệt vời nhất trong thế giới điện ảnh, giữa bộ đôi đạo diễn – nhà soạn nhạc người Ý, Giuseppe Tornator và Ennio Morricone, họ đã đưa tôi đến Rạp chiếu phim thiên đường (Cinema Paradiso), và lần này là con tàu vĩ đại Virginian cùng huyền thoại dương cầm mang tên ‘1900’.